رشد آسیب‌های اجتماعی در سایه اعمال سلیقه‌های فردی / یادداشتی از علیرضا خانی

هفته گذشته معاون اول رئیس جمهوری اعلام کرد که سازمانی به نام «سازمان مدیریت و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی» تشکیل می‌شود.

درباره آسیب‌های اجتماعی بسیار سخن گفته‌اند و گفته‌ایم، اما آسیب‌های اجتماعی نیز مانند همه پدیده‌های اجتماعی، ماهیتی پویا و سیال دارد، بنابراین با رصد آن و نیز رصد شرایط جامعه، متوالیاً می‌توان به برداشت‌ها و نتایج تازه‌ای دست یافت، مشروط بر این که این برداشت‌ها و نظریات نو، مبتنی بر واقعیات عینی و رعایت منطق علمی و مطالعه همه لایه‌های ژرف پدیده باشد.

اتفاقاً درست به دلیل ندیدن لایه‌های زیرین آسیب‌های اجتماعی، در طول دهه‌های اخیر برخوردهای متنوع و رنگارنگی با آسیب‌های اجتماعی انجام شده است که همه آنها شکست خورده است. این برخوردهای متنوع نوعاً تحت تأثیر سلایق، برداشت‌های آنی و تصمیم‌های صاعقه‌ای بوده است. در این نوع برخورد، به جامعه به عنوان آزمایشگاهی نگریسته می‌شود که چنانچه وارد کردن یک فاکتور جواب نداد یا جواب معکوس داد، شیوه دیگری در پیش گرفته می‌شود. به این روش اصطلاحاً روش «آزمون و خطا» می‌گویند.

به طور خلاصه، بعد از انقلاب اسلامی در برخورد با ناهنجاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی مراحل و مقاطع زیر طی شده است.

۱ـ انکار ـ در این مرحله سخنرانان، مرشدان و متولیان فرهنگی جامعه سعی می‌کردند وجود آسیب‌های اجتماعی را انکار کنند و آن را یکسره دروغ و شایعه بدانند.

۲ـ نصیحت و موعظه ـ در این مرحله صاحبان بلندگو و تریبون، سعی می‌کردند با پند و اندرز جوانان را از آسیب‌های اجتماعی بر حذر دارند.

۳ـ توطئه‌انگاری ـ در این مرحله همه آسیب‌های اجتماعی توطئه دشمنان به منظور برهم زدن نظم اجتماعی و اعتقادات ایرانیان پنداشته می‌شد گویی مردم، خود هیچ نقشی در آن ندارند.

۴ـ برخورد پلیسی ـ در این نوع مقابله، انواع روش‌های نظارتی و پلیسی برای کنترل آسیب‌های اجتماعی به کار رفت.

۵ـ نهادسازی و تخصیص بودجه ـ در این مرحله، روش مقابله با آسیب‌های اجتماعی تشکیل انواع ستادها و سازمان‌ها و تخصیص بودجه تشخیص داده شد که تشکیل ستاد مبارزه با مفاسد اجتماعی، ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی، ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر و… از جمله آنها و تشکیل «سازمان مدیریت و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی» آخرین نمونه آن است.