خطاهای سیاست گذاری ما در حوزه ازدواج جوانان

روز ازدواج فرا رسید و بی مناسبت نیست که فعالیت هایمان در این حوزه تجزیه و تحلیل شود. همانطوری که می دانید روز ازدواج - روز ازدواج حضرت علی و حضرت فاطمه هست - تنها در تقویم کشورمان نقش بسته است. اما نگاهی به سیاست گذاری ها و برنامه هایمان نشانگر این است که در این حوزه موفق نبوده ایم!

در مقایسه با سایر کشورها باید گفت سیاست ها و برنامه های ازدواج در ایران همانند کشورهایی که با سیستم سرمایه داری و لیبرالی اداره می شوند، می باشد. تنها تفاوت در ارائه وام ازدواج هست که البته این وام با مبالغ بیشتر و بهره های کمتر در سایر کشورها به شهروندان ارائه می شود و نیازی به سند ازدواج ندارد.

به عنوان کارشناسی که بیش از یک دهه هست در حوزه ازدواج جوانان در حال فعالیت، مطالعه و تحقیق می باشم نقدی بر سیاست گذاری ها در حوزه ازدواج دارم. نگاه کارشناسانه به آمارهای منتشر شده از سوی سازمان ثبت احوال کشور نشان می دهد که از سال 1383 تا سال 1396 شاهد افزایش طلاق بطور متوسط سالانه 8 درصد هستیم.  همچنین در مورد ازدواج نیز آمارهای یاد شده مشخص میکند که تا سال 1389 شاهد افزایش ازدواج اما از این به بعد تا سال 1396 شاهد کاهش آمار ازدواج بطور متوسط سالانه 5 درصد می باشیم. همانطوریکه در مقالات قبلی ام اشاره کرده بودم با در نظر گرفتن شرایط موجود می توان تخمین زد که کشورمان در سال های ابتدایی 2000، به کلوپ خط قرمز طلاق وارد شود.

ضمن تبریک روز ازدواج و آرزوی ازدواج موفق و پایدار مجردان گرامی، مواردی که اشتباهات استراتژیک در سیاست های ازدواج کشورمان هست به شرح زیر مورد تاکید قرار می گیرند:

نبود آموزش های قبل از ازدواج

همانطوری که می دانید در ایران جوانان مان در معرض آموزش های پیش از ازدواج قرار نداشته و هیچ بهره ای از آموزش ندارند. ما برای گرفتن یک مدرک لیسانس و یا گواهینامه رانندگی چقدر زحمت کشیده و هزینه می کنیم؟

بسیار مایه تاسف است که برای ازدواج که واقعا مهم ترین تصمیم زندگی مان هست هیچ نوع آموزشی نمی بینیم. طبعا انتظار درک یکدیگر و قابلیت حل مشکلات بعد از ازدواج نیز مقوله ای بی فایده هست و با این وضعیت شاهد افزایش طلاق نیز خواهیم بود. 

مدارس و دانشگاه ها مناسب ترین بستر برای شروع آموزش های ازدواج بوده و می توان برای جوانان قبل از ازدواج نیز دوره های آموزشی اجباری طرح و برنامه ریزی نمود.

نبود مراکز همسان گزینی

تحقیقات نشان می دهد یکی از مشکلات جوانان ما برای ازدواج نشناختن یکدیگر و نیافتن فرد مناسب هست. برای حل این مشکل در سایر کشورها مراکزی تاسیس شده و وظیفه آشنا کردن جوانان با یکدیگر را بر عهده می گیرند.

در ایران نیز سالهاست که سایت های همسان گزینی فعالیت دارند اما متاسفانه سازمان مشخصی برای ارائه مجوز و نظارت بر آنها وجود ندارد و همین موضوع موجبات سو استفاده و یا بی اعتمادی مجردان شده است.

بنابرین بر خلاف اصل دهم قانون اساسی مشاهده می شود که ارکان حکومت مان در راستای رفع این مشکل تاکنون نتوانسته اند سیاست واحد و مشخصی اتخاذ نمایند و لذا جوانان نیز سردرگم شده اند!

پیشنهاد می شود دستورالعمل واحدی در این باره تدوین شده و با تصویب آن در مجلس شکل اجرایی به خود گرفته و مراکز همسان گزینی با نظارت دولت تاسیس شوند.

حل مشکل ازدواج صرفا توسط روان شناسان

در سالهای اخیر تلاش سازمان جوانان بر حل مشکلات ازدواج صرفا توسط روان شناسان متمرکز شده است. با توجه به اینکه ازدواج مقوله ای پیچیده بوده و حوزه های مختلف علوم انسانی در آن دخیل هستند و با توجه به تجربیات سایر کشورها، نمی توان فقط با تکیه بر اطلاعات روان شناسی آن را حل و فصل نمود.

البته در موارد متعددی شاهد وجود مشکلات شخصی ناشی از نگرش های روان شناسان در ازدواج خودشان می باشم که این می تواند به ارتباط آنها با جوانان مجرد آسیب رساند.

در این مورد نیز پیشنهاد می کنم مراکز ازدواج و همسان گزینی که وظیفه آموزش و کمک به ازدواج جوانان را دارند با متخصصانی از رشته های مختلف نظیر روان شناس- جامعه شناس- حقوق- اقتصاد- ارتباطات اجتماعی- معارف اسلامی و پزشکی تشکیل یابند تا پاسخگوی تمامی سوالات مجردان باشند.

مجرد بودن کارشناسان ازدواج!

یکی از مواردی که اغلب دیده ام مشاوره افرادی مجرد، برای ازدواج مجردان هست. همانطوریکه می دانید تنها با تکیه بر اطلاعات کتابی و دانشگاهی نمی توان تمامی سوالات مجردها را پاسخ گفت. در ثانی بحث تاثیرگذاری نیز مهم بوده و نمی توان هم مجرد بوده و هم درباره ازدواج کارشناس باشیم.

در این مورد نیز پیشنهادم این هست که کارشناسان ازدواج از میان افرادی که ازدواج کرده و حداقل 5 سال از زندگی مشترکشان گذشته باشد انتخاب شوند.

عدم فرهنگ سازی در ازدواج

ازدواج مقوله ای مهم در جوامع بوده و بقا و توسعه هر ملتی به آن وابسته است. با توجه به شرایطی که گریبان گیر ازدواج شده و جوانان را از ازدواج رویگردان کرده است اهمیت کار فرهنگی بیش از پیش دیده می شود.

تحقیقی که وزارت جوانان در سال 1394 انجام داده مشخص کرده که ازدواج به اولویت ششم جوانان تبدیل شده است. این موضوع زنگ خطری برای جامعه مان بوده و همه باید برای ارتقای آن تا رده اول اولویت جوانان تلاش کنیم.

برای مقابله با ذهنیت منفی جوانان نسبت به ازدواج به فرهنگ سازی اهمیت داده و با روش ها و رسانه های مختلف بر ازدواج تاکید کرد. کاری که تاکنون نسبت به آن بی تفاوتی شده است.   

نبود سیاست واحد برای حل مشکلات ازدواج

یکی دیگر از مشکلات کشورمان در حوزه ازدواج جوانان نبود سیاستگذاری واحد و متمرکز می باشد. چنانچه شاهد فعالیت سازمان ها و ادارات مختلفی نظیر سازمان جوانان- بهزیستی- مراکز بهداشت- معاونت زنان و خانواده- سازمان نظام روان شناسی و .... هستیم. این تعدد و نگرش های متفاوت نه تنها مشکلات ازدواج را کم نکرده بلکه باعث تشدید و افزایش آن نیز شده است.

اصل دهم قانون اساسی می گوید: « از آنجا که خانواده واحد بنیادی جامعه اسلامی است، همه قوانین و مقررات و برنامه‌ریزیهای مربوط باید در جهت آسان کردن تشکیل خانواده، پاسداری از قداست آن و استواری روابط خانوادگی بر پایه حقوق و اخلاق اسلامی باشد.»

بر اساس اصل فوق وظیفه حکومت آسان کردن ازدواج هست اما برنامه ها و سیاست های کشور درباره ازدواج، در چهارچوب این اصل قانون اساسی نبوده است. لذا پیشنهاد واضح و مشخصم این است که مراکز تصمیم گیری و اجرایی در حوزه ازدواج بازتعریف شده و سیاست گذاری واحدی برای ازدواج جوانان تدوین و اعمال شود.  

کمال الدین نیک رفتار خیابانی^*

دکترای علوم ارتباطات اجتماعی -  محقق و کارشناس ازدواج